Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM); iklim değişikliğiyle mücadele etme ve 2020 yılına kadar iklim bakımından nötr seviyeye ulaşma hedefi kapsamında Avrupa Birliği (AB) tarafından kabul edilen bir düzenleyici tedbirdir.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Uygulama Dönemleri
SKDM, 1 Ekim 2023 tarihinden itibaren geçiş dönemiyle başlamak üzere iki dönemde uygulanacaktır. Bu dönemde SKDM beyan sahipleri yalnızca AB’ye ithal edilen eşyadaki gömülü sera gazı emisyonlarını toplamak ve bunlara ilişkin bilgileri raporlamakla yükümlüdür.
Tam uygulama ise 1 Ocak 2026’da başlayacaktır. Bu tarihten itibaren, yetkilendirilmiş SKDM beyan sahiplerinin gömülü emisyonlara karşılık gelen SKDM sertifikaları satın almaları gerekecektir.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Sektörleri
Mevcut süreçte Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması; çimento, elektrik, gübre, demir / çelik alüminyum ve hidrojen olmak üzere altı sektör için geçerlidir.
Üretim süreçleriyle ilişkili olarak önemli düzeyde sera gazı emisyonları, karbon kaçağı riski ve pratik fizibilite nedeniyle bu sektörler KARBON BAKIMINDAN YOĞUN olarak değerlendirilebilmektedir.
SKDM Muafiyetleri
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması; Avrupa Birliği emisyon ticaret sistemi (ETS) kapsamında bulunan veya AEA ve EFTA ülkeleri gibi tam bağlantılı yerel ETS’lere sahip olan ülkelerden ithal edilen eşya için geçerli değildir.
Değeri 150 Avroyu aşmayan sevkiyat ve eşya ile askeri faaliyetler için kullanılan eşya da muaf tutulmuştur.
SKDM Fiyatlandırma İlkeleri
SKDM fiyatlandırılmalarında genel olarak kabul görmüş üç farklı ilkeler öngörülmüştür. Bunlar SKDM sertifikaları, Sertifikaların fiyatı ve üçüncü ülkelerdeki karbon fiyatıdır.
SKDM Sertifikaları
SKDM sertifikaları, ithalatçıların ithal ettikleri eşyadaki gömülü emisyonların fiyatını ödemek için kullanacakları araçtır. 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren her yıl, ithalatçılar veya dolaylı gümrük temsilcilerinin (yetkilendirilmiş Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması beyan sahipleri) ithal edilen eşyadaki gömülü emisyonlara karşılık gelen SKDM sertifikaları satın alıp teslim etmeleri zorunlu olacaktır.
Sertifikaların eşya ithalatı sırasında satın alınması zorunlu değildir. Yıl içinde satın alınabilirler.
Sertifikaların Fiyatı
Bir sertifikanın fiyatı, salınan ton CO2 başına avro cinsinden ifade edilen AB ETS tahsislerinin önceki haftaya ait ortalama ihale fiyatını yansıtacaktır. SKDM sertifikaları, ithalatçıların AB’ye ithal ettikleri eşyadaki gömülü emisyonların fiyatını ödemek için kullanacakları araçtır.
Üçüncü Ülkelerdeki Karbon Fiyatı
Hiçbir ithalatçıya aynı emisyonlar nedeniyle iki kez mali külfet yüklenmemesi gerektiğinden ithalatçıların, SKDM sertifikalarında imalat ülkesinde ödenen her türlü karbon fiyatlarıyla aynı seviyeye kadar indirim talep etme fırsatına sahip olmaları asli bir unsurdur
İndirim için, ithalatçıların gömülü emisyonlar karşılığında meşe ülkede fiilen bir karbon fiyatı ödendiğini göstermeleri gerekmektedir.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının İlk Döneminde Hedeflenen Sektörler
- Önemli seviyede sera gazı emisyonları
- Ticaret yoğunluğu
- Karbon maliyetleri nedeniyle işletmeleri, faaliyetlerini karbon fiyatlandırma mekanizmaları daha az sıkı olan ülkelere taşımalarına ilişkin risk (Karbon Kaçağı)
AB’nin bu sektörleri SKDM’ye dahil etme amacı, AB’deki işletmelerin küresel pazardaki rekabet gücünü korurken hem AB içinde hem de AB dışında daha temiz üretim yöntemlerini teşvik etmektedir.
Bu Sektörler ve özellikleri aşağıdaki gibidir;
Çimento
Bu sektör, inşaatta kullanılan temel bir yapı malzemesi olan çimento üretimini kapsar.
Elektrik
Elektrik üretimi, çeşitli sektörler ve günlük yaşam için hayatı önem taşır.
Gübre
Gübreler, tarımda çok önemli olup mahsul veriminin arttırılmasına katkıda bulunur. Gübre üretimi enerji bakımından yoğun süreçleri içerir.
Demir / Çelik
Demir – Çelik sektörü; İnşaat, imalat ve altyapı projelerinde kullanılan çeşitli çelik türleri dahil olmak üzere demir – çelik ürünlerinin tamamını kapsar.
Alüminyum
Alüminyum üretimi otomotiv, havacılık, uzay ve inşaat gibi sektörlerde kullanılan çeşitli alüminyum ürünleri oluşturmak üzere izabe, arıtma ve şekil verme gibi enerji bakımından yoğun süreçleri içerir.
Hidrojen
Sınırda karbon düzenleme mekanizması kapsamında belirlenmiş olan son sektör ise hidrojendir. Hidrojen sektörü, nakliye ve enerji depolama gibi çeşitli sektörlerde enerji taşıyıcı ve yakıt kaynağı olarak kullanılan hidrojen üretimine odaklanır.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kapsamındaki Emisyonlar
İthal edilen eşya ilişkili emisyonların nasıl ele alınması gerektiğini belirleyen ilkelerdir.
Doğrudan Emisyonlar
Doğrudan üretim sırasında tesis seviyesinde salınan sera gazı emisyonlarını ifade eder. Bunlar kireçleştirme veya yakıtları yakma gibi işlemlerin sonucunda üretilebilir. SKDM kapsamında doğrudan emisyonlar nerede üretildiğinden bağımsız olarak ısıtma ve soğutma üretiminden kaynaklanan emisyonları da içerir. Örneğin; Başka bir tesiste üretilerek bir çimento tesisine aktarılan bir buhar ile ilgili emisyonlar doğrudan emisyonlar olarak nitelendirilir.
Dolaylı Emisyonlar
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamında imalat sürecinde tüketilen elektrikten kaynaklanan emisyonların izlenmesi ve hesaba katılması gerekir. Buna elektrik üretim tesislerinde olduğu gibi; Elektrik üretimi ile ilişkili karbondioksit emisyonları dahildir.
Ürün Kategorilerine İlişkin Ayrım
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması; Farklı ürün kategorilerinin çeşitli emisyon yoğunluklarında olabileceğini kabul etmektedir. Bunun sonucunda mekanizma emisyonların belirli ürün kategorilerine dayalı olarak ele alınmasında ayrıma izin verir.
Basit ve Karmaşık Eşya Emisyonları
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, emisyon hesaplaması bakımında basit eşya ve karmaşık eşya bakımından bir ayrım yapmaktadır.
Basit eşya
Gömülü emisyon değeri sıfır olan malzeme girdilerinden üretilen ve bu nedenle yalnızca üretim faaliyetlerinde gerçekleşen emisyonların temel alındığı eşyalardır.
Karmaşık Eşya
Üretim sürecinde kullanılan ilgili öncü maddelerin gömülü emisyonları dahil edilmelidir.
Gerçek ve Varsayılan Emisyonlar
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamında gömülü emisyonların belirlenmesinde iki yönteme izin verilir. Bunlar gerçek emisyonlar ve varsayılan emisyonlardır.
Gerçek Emisyonlar
Gerçek emisyonlar belirli ölçümlere veya üretim süreçlerinden elde edilen verilere dayanır. Gerçek emisyonların yeterince belirlenemediği durumlarda ya da dolaylı emisyonlara yönelik olarak standart değerler kullanılır.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına İlişkin Görev ve Sorumluluklar
SKDM temel paydaşlarına göre idare edilir. Bu paydaşlar; Yetkilendirilmiş Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması beyan sahipleri, Gümrük idareleri ve Avrupa Komisyonu ve yetkili idarelerdir.
Yetkilendirilmiş SKDM Beyan Sahipleri
Geçiş dönemi sırasında; SKDM beyan sahipleri, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması idaresi sürecinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Bu kişiler, zorunlu bilgileri ve SKDM beyannamelerini iletmekten, raporlama yükümlülüklerine ve mali yükümlülüklere uymaktan sorumlu olan ithalatçılar veya dolaylı gümrük temsilcileridir.
2026’dan itibaren ithalatçıların ve dolaylı gümrük temsilcilerinin yetkilendirilmiş Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması beyan sahibi statüsü için başvuruda bulunmaları ve ithal edilen miktarlar, gömülü emisyonlar ve teslim edilecek Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması sertifikalarıyla ilgili doğru bilileri sağlamaları gerekmektedir.
Gümrük İdareleri
Gümrük idareleri ithal edilen eşyaya yönelik kontroller gerçekleştirme ve eşyayı ithal eden kişinin yetkilendirilmiş Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması beyan sahibi olmasını sağlama hakkına sahiptir. Raporlama yükümlülükleriyle ilgili olarak ithalatçıları ve dolaylı gümrük temsilcilerini gümrük idareleri bilgilendirir.
Avrupa Komisyonu
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması idaresinde Avrupa Komisyonu, merkezi bir rol oynar. AB üye devletleri ve Avrupa Parlamentosu ile yakın iş birliği içinde olarak Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması‘sının uygulanmasına ilişkin genel çerçeve, kurallar ve yönergeler komisyon tarafından belirlenir.
Bu amaçla bir Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması geçiş kayıt sistemi geliştirilmiş olup ilgili sistemi, Komisyon tarafından yönetilmektedir. Geçiş dönemi sona ermeden önce komisyon, gömülü emisyonları hesaplama metodolojini daha ayrıntılı şekilde belirleyip metodolojiye son halini vermenin yanı sıra, mevcut izleme sistemleriyle sinerjiler bulmak üzere Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması raporlarındaki bilgileri analizler doğrultusunda kullanacaktır.
Yapılacak inceleme, mekanizmanın işleyişi ve etkisine de daha fazla ışık tutacaktır. 2026 yılından itibaren SKDM geçiş kayıt sistemi, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kayıt sistemi haline gelecek ve yıllık SKDM beyannamelerinin iletildiği platform olacaktır.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kapsamında Yetkili İdareler
Her AB üye devletinin kendi yetki alanında SKDM’nin uygulanmasına ilişkin önemli bir görevi vardır. 2025 yılından itibaren, yetkilendirilmiş Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması beyan sahibi statüsünü vermekten yetkili idareler sorumlu olacaktır. 2026’dan itibaren SKDM sertifikalarının satın alınmasını ve teslim edilmesini denetleyeceklerdir.
Son olarak iletilen Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması raporları veya SKDM beyannamelerinin Avrupa Komisyonu tarafından incelenmesine dayalı olarak yükümlülüklerin uygulanmasını da yetkili idareler sağlayacaktır.
Yetkili idareler; AB genelinde SKDM’nin tutarlı bir şekilde uygulanmasını sağlamak için Avrupa Komisyonu ile koordinasyon içinde çalışır.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına Yönelik Hazırlık Süreci
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması‘sının zaman içinde kademeli olarak devreye gireceği süreç, AB’deki ve AB dışındaki işletmelerin yanı sıra kamu kurumlarının dikkatli, öngörülebilir ve orantılı bir geçiş sağlaması için tasarlanmıştır.
Geçiş döneminde, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamındaki eşyayı ithal edenlerin mali düzenleme yapmadan yalnızca ithalatlarındaki gömülü sera gazı emisyonlarını (doğrudan ve dolaylı emisyonlar) raporlamaları gerekmektedir.
Hazırlık sürecinde işletme ve kurumların izleyeceği politikalar genel olarak aşağıdaki gibidir.
İşletmelerin Hazırlık Süreci
- SKDM’nin sektörünüze ve tedarik zincirinize yönelik sonuçlarını anlamaya zaman ayırın.
- Emisyonların hesaplayabilmek için tesisin sınırlarını, üretim süreçlerini ve üretim güzergahlarını planlayabilmek için tesislerin hazırlanmasında işletmecilerle iyi iletişim kurulmasını sağlayın
Öğrenin
Avrupa Komisyonu, raporlama yapan beyan sahiplerinin raporlama yükümlülüklerini yerine getirmelerine yardımcı olmanın yanı sıra, geçiş dönemi başladığında işletmeleri desteklemeye yönelik geniş kapsamlı kılavuzlar, eğitim materyalleri ve öğretici videolar sağlayacak özel BT araçları geliştirmektedir.
Raporlama yapan beyan sahiplerinin 1 Ekim 2023 itibariyle veri toplamaları istenecek ve ilk raporları Ocak 2024 sonu itibariyle iletecektir.
Raporlayın
Uygulamanın ilk yılında ithalatçılara üç farklı raporlama seçeneği sunulacaktır. Bu seçenekler;
- Yeni metodolojiye göre tam raporları (AB yöntemi)
- Üçüncü ülkelerin eş değer ulusal sistemlerine dayalı raporlama
- Referans değerlere dayalı raporlama
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Geçiş Dönemine İlişkin Raporlama Gereklilikleri
31 Aralık 2025 Öncesi
SKDM, geçiş döneminde izleme ve raporlamaya odaklanmaktadır. Mali düzenlemeleri içermediği gibi SKDM sertifikalarının satın alınmasına dair bir gereksinim de belirtilmez. Burada amaç, mekanizmanın sorunsuz ve kesintisiz bir şekilde devreye alınmasıdır.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamındaki eşyayı ithal edenler veya görevli gümrük temsilcilerinin, ithal edilen eşyayla ilişkili gömülü emisyonların yanı sıra ödenmesi gereken her türlü karbon fiyatını ana hatlarıyla belirten üç aylık bir Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması raporu iletmeleri gerekmektedir.
1 Ocak 2025 tarihinde başlayarak ve SKDM’nin tam ölçekle uygulanmasına hazırlık amacıyla, ithalatçılar veya gümrük temsilcileri yetkilendirilmiş SKDM beyan sahibi olmak için başvuruda bulunabilirler. Başvurular ilgili üye devlette iletilmelidir.
1 Ocak 2026
AB’ye eşya ithal eden beyan sahipleri SKDM yönetmeli kapsamında SKDM sertifikalarlı satın almalıdırlar. Sertifikasyona yönelik ilkeler genel olarak aşağıdaki gibidir.
- SKDM sertifikalarının yetkilendirilmiş Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması beyan sahiplerine satılmasından her üye devletin yetkili idaresi sorumludur.
- SKDM sertifikalarının fiyatı, AB ETS tahsislerinin haftalık ortalama kapanış fiyatlarına dayalı olarak komisyon tarafından hesaplanır. Bu SKDM sertifikalarının fiyatının, karbonun AB’deki piyasa fiyatıyla bağlantılı olduğu anlamına gelir.
- Ortalama fiyat, komisyon tarafından internet sitesinde yayınlanır ve ertesi iş gününden itibaren, bir sonraki takvim haftasının ilk iş gününe kadar geçerli olur.
- Yetkili idareler beyan sahibinin talebi üzerine fazla SKDM sertifikalarını yeniden satın almakla yükümlüdür. Her SKDM sertifikasının yeniden satın alım fiyatı, yetkilendirilmiş beyan sahibinin satın alma işlemi sırasında ödediği fiyata eşittir.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması konusunda daha detaylı bilgi sahibi olmak için tıklayınız…
