İl Sınırları Nasıl Belirlendi?

Bu gün bir Türkiye haritası açtığımızda değişik büyüklüklerde 81 adet şekle rastlarız. Yani illerimize… Bu şekillere dikkatli bir şekilde baktığımızda ister istemez il sınırları nasıl belirlendi sorusu aklımıza gelir.

Elbette ki haritalardaki bu değişik şekiller bir takım veriler ve kurallar dahilinde belirlenmiştir. Yani il sınırlarımız belirlenirken gözetilen farklı unsurlar vardır. Bizde bu meraktan yola çıkarak il sınırları nasıl belirlendi? Sorularına yanıtlar aradık ve edinmiş olduğumuz bilgileri sizlerle paylaştık.

İl sınırlarının ilk olarak nasıl belirlendiği konusunda detaylara geçmeden önce kısaca bu belirlemelerin; Coğrafi koşullar, nüfus yoğunlukları, ulaşım ağları, bölgenin ekonomik faaliyetleri ve kültürel özelliklerinin dikkate alındığını söyleyebiliriz.

Letgo Dolandırıcılığı (2025)

×

Osmanlı Döneminde İl Sınırları Nasıl Belirlendi?

Türkiye Cumhuriyetinin ilk iller haritası 1927 yılında belirlenmiştir. Ancak bu il sınırları belirlenirken çoğunlukla Osmanlı dönemindeki bir takım sınırlar dikkate alınmıştır. Bu gün il sınırları nasıl belirlendiğinin tam olarak anlaşılabilmesi için öncelikle biraz daha geriye yani Osmanlı dönemine gitmemiz daha yararlı olacaktır. Osmanlı dönemindeki idari sınırların belirlenmesinde de yine en büyük etken coğrafi koşullar olmuştur. Bunlar haricinde ise aşağıdaki unsurlar günümüzdeki il sınırlarının belirlenmesinde etkili olmuştur.

Eyalet Sisteminde İl Sınırları Nasıl Belirlendi?

Aslında günümüzdeki il sınırlarının belirlenmesinde en önemli etken Osmanlı dönemindeki eyalet sistemidir. Bu dönemlerde oldukça geniş topraklara sahip olan Osmanlı İmparatorluğunun yönetiminin daha sağlıklı ve etkili yapılabilmesi için eyalet sistemi ile yönetimler birbirinden ayrılmış halde idi.

Bu eyalet sistemine göre bir ayrım yapılmasında da yine bu gün il sınırlarımızın belirlenmesinde etkili olduğunu düşündüğümüz coğrafi engeller belirleyici olmuştur. Bu dönemdeki eyalet sınırlarının belirlenmesinde diğer bir önemli etken ise ticaret yollarıdır.

Tanzimat Sonrası İl Sınırları Nasıl Belirlendi?

Ülkemizdeki bu günkü il sınırlarının belirlenmesinde 1864 tarihli “Vilayet Nizamnamesi”nin önemli bir etkisi vardır. Tıpkı bu gün olduğu gibi merkezi idaresinin denetimini güçlendirmek amacıyla ihtiyaç duyulan yerel yönetimler belirlenmiştir. İlk vilayet yani günümüzdeki il sınırları bu yasal düzenleme ile gerçekleşmiştir.

İl Sınırlarının Belirlenmesinde Göz Önüne Alınan Kriterler

Gerek Osmanlı dönemindeki eyalet sisteminde gerekse Tanzimat döneminde ve hatta günümüzde dahi il sınırları belirlenirken aşağıdaki kriterler göz önüne alınmaktadır.

1. Coğrafi engeller (Dağlar, nehirler, göller ve ovalar)
2. Ulaşım yolları
3. Nüfus yoğunlukları
4. Askeri stratejiler

İl Sınırlarının Belirlenmesindeki Hukuki Dayanaklar

Geçmişten günümüze mevcut il sınırlarımızın belirlenmesinde benzer kriterler göz önüne alınsa da tüm bu düzenlemeler birer yasal düzenleme ile yapılmaktadır. Tanzimat dönemindeki Vilayet Nizamnamesinin yerini bu günkü 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu almıştır. Bu kanun ile;

• İl sınırlarının belirlenmesi
• Yeni illerin kurulması
• İl sınırlarının değiştirilmesi

Gibi farklı birçok işlem gerçekleşebilmektedir. 5442 sayılı İl İdaresi Kanununun 1. Maddesinde yer alan hükmü incelediğimizde il sınırları nasıl belirlendi konusu daha anlaşılabilir olacaktır.

5442 S.Y. Md. 1; Türkiye, merkezi idare kuruluşu bakımından coğrafya durumuna, iktisadi şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere; iller ilçelere ve ilçeler de bucaklara bölünmüştür.

Yeni İl Kurulmasına Nasıl Karar Verilir?

Türkiye’de yeni bir il kurulmasına ilişkin süreç, tamamen yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından yürütülür. Yani yeni bir il kurulmasına kanunla karar verilir. Genel olarak takip edilen hukuki aşamaları ise aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.

1. İhtiyaçların belirlenmesi
   • Nüfus artışı, coğrafi uzaklık, ekonomik gelişmeler, ulaşım zorlukları, güvenlik gerekçeleri veya siyasi ihtiyaçlar sebebiyle mevcut bir ilçenin ya da birkaç ilçenin il yapılması gündeme gelebilir.
   • Bu talep genellikle bölge halkı, yerel yönetimler veya milletvekilleri tarafından dile getirilir.
2. Kanun Teklifinin Hazırlanması
   • Yeni bir il kurulması için kanun teklifi hazırlanır.
   • Teklifi milletvekilleri verebilir, hükümet de kanun tasarısı olarak gündeme getirebilir.
3. TBMM’de Görüşülmesi
   • Kanun teklifi TBMM’de ilgili komisyonlarda (özellikle İçişleri Komisyonu) görüşülür.
   • Ardından TBMM Genel Kurulu’na gelir ve kabul edilirse yeni il kurulmuş olur.
4. Cumhurbaşkanı Onayı
   • TBMM’den geçen kanun Cumhurbaşkanı tarafından onaylanıp Resmî Gazete’de yayımlandığında yürürlüğe girer. Yasanın yürürlüğe girmesi ile daha önce ilçe statünde olan merkez artık il statüsü olmaya hak kazanmıştır.

İlk Türkiye Haritası

İl sınırları nasıl belirlendi konusunda bilgi verdikten sonra kısaca ilk Türkiye haritası yani ilk illerin sınırlarının nasıl olduğu konusunda da görsel olarak bilgi verdikten sonra yazımızı sonlandıralım. İşte ilk Türkiye haritası ve ilk iller

İl Sınırları Nasıl Belirlendi? Sık Sorulan Sorular