Küresel ısınmanın etkileri veya küresel ısınmanın sonuçları denildiği zaman şüphesiz birçoğumuzun aklına ilk olarak buzulların erimesi geliyordur. En önemli sonuçları arasında buzulların erimesi yer alsa da küresel ısınmanın etkileri sanıldığı gibi tek cümleden ibaret bir olgu değildir. En basit tanımı ile küresel ısınma “atmosferde bulunan gazlardaki artışa bağlı olarak sera etkisinin de artmasıdır” artan bu sera etkisi nedeniyle dünya sıcaklığının normalin üzerinde seyretmesi sonucu küresel ısınma meydana gelmektedir.
Bulunduğumuz yeryüzünden yaklaşık 11 km uzaklıkta troposfer katmanı bulunmaktadır. Burada bulunan CH4, CFC, O3, CO, N2O ve CO2 gazları seri etkisi yaratarak dünya sıcaklığının sabit bir şekilde seyretmesini sağlamaktadır. Bu gazlardaki bir artış ise mevcut sera etkisinin olağanın dışında seyretmesine sebebiyet vermektedir. Dolayısıyla sera etkisi artarak küresel ısınmaya sebebiyet vermektedir.
Küresel ısınma nedenleri arasında ilk olarak “fosil yakıtların kullanımı” gelmektedir. Tıpkı küresel ısınmanın etkileri ve küresel ısınmanın sonuçlarında olduğu gibi küresel ısınma nedenleri de sadece fosil yakıtların kullanımına bağlı değildir. Dünya nüfusunun giderek artmasına bağlı olarak birçok küresel ısınma nedenleri mevcuttur. Bizlerde bu yazımızda sizlere küresel ısınma hakkında bilgiler vermeyi amaçladık. Ayrıca yazımızda sera etkisi nedir? Sera etkisine neden olan gazlar, küresel ısınmanın etkileri ve küresel ısınmanın sonuçları, fosil yakıtlar ve buzulların erimesi konularında detaylı bilgiler edinmeniz mümkündür.
Yukarıda da belirtildiği gibi atmosferimizde çeşitli işlevlere sahip gazlar bulunmaktadır. Bu gazlar küresel ısınma alanında genellikle sera etkisine neden olan gazlar olarak adlandırılmaktadır. Atmosferimizde bulunan bu gazların genel olarak görevleri; Güneşten yeryüzümüze gelen ısının bir kısmının burada tutulmasını sağlamaktadır. Bu şekilde dünyamızın sıcaklığının olağan dışı değimimi önlenmektedir.
Örneğin bu sera etkisi olmasa idi, dünyamız gündüzleri yaşanamaz derecede sıcak, geceleri ise okyanusların, denizlerin veya göllerin donmasına sebebiyet verecek kadar soğuk olurdu. Bu durum bilimsel olarak sera etkisi olarak adlandırılmaktadır. Bu sera etkisinin olağanın dışında artması ise küresel ısınma olarak adlandırılmaktadır. Atmosferde sera etkisine neden olan gazlar bulunmaması durumunda ise bu ısıların tamamı gündüzleri dünyamıza geleceğinden dünyanın canlı yaşamına uygun bir yer olması mümkün olamazdı. Bu kısa bilgilendirmeden özellikle sera etkisi ve sera etkisine neden olan gazların küresel ısınmaya etkileri ve önemi kısmen anlaşılmıştır diye düşünmekteyiz.
Küresel ısınmaya neden olan gazlar veya sera etkisine neden olan gazlar hakkında detaylı bilgiler vermeden önce önemli bir noktayı hatırlatmak isteriz. Bu sere etkisine neden olan gazlar insan faaliyetleri sonucu artmaktadır. Sık sık insan kendi sonunu hazırlıyor cümleleri ile karşılaşmaktayız. Küresel ısınmanın etkileri düşünüldüğünde oldukça yerinde bir yaklaşık olduğu görülmektedir. Birçok teknolojik, sanayi ve endüstri alanında meydana gelen gelişmeler insan yaşamını kolaylaştırmaktadır. Ancak bunun paralelinde dünyamızın da ömrü giderek azalmaktadır.
Yukarıda küresel ısınma nedir? Başlığında da belirttiğimiz gibi sera etkisine neden olan gazlar dünyamızda canlı hayatının sürekliliği için zorunludur. Ancak bu gazların normal değerlerinin dışında bir artışın gözlemlenmemesi gerekmektedir. Aslında sera etkisine neden olan gazlar atmosferdeki tüm gazların sadece %1’ni oluşturmaktadır. Hatta bu değer %1’den daha azdır. Buna rağmen küresel ısınma için ne kadar önemli olduğu görülmektedir. Diğer bir ifade ile dengede kalması gerekmektedir. İşte insanların dünya içerisindeki aktiviteleri sonucu bu gazlar maalesef artmaktadır. İşte sera etkisine neden olan ve troposferde bulunan gazlar;
Sera etkisi yaratan gazların başında karbondioksit gelmektedir. Troposferdeki oranı diğer gazlara nazaran %82 civarındadır. Sera etkisine neden olan gazlar denildiğinde ilk olarak akıllara karbondioksit gelmektedir. Ayrıca küresel ısınmanın etkileri daha çok karbondioksit gazının artışı halinde daha etkin gözlemlenmektedir. 1800’lü yıllarda Sanayi Devrimi başlamasına kadar karbondioksit gazında herhangi bir değişiklik gözlemlenmemiştir. Ancak bu yıllardan sonra endüstrinin giderek artmasının paralelinde 2020 yılına kadar troposferde bulunan karbondioksit gazının 200 yıl içerisinde ortalama %30 – %35 oranında arttığı bilinmektedir.
Bu durum sera etkisi yaratan gazların insan nedenli olarak arttığının bir göstergesidir. Küresel ısınmanın etkileri en çok karbondioksit gazındaki artışa bağlı olarak değişmektedir. Bu gün karbondioksit gazında meydana gelen artışı hemen Hemen tamamını fosil yakıtların kullanımına bağlıdır.
Sera etkisine neden olan gazlar arasında yer alan bir başka gaz ise karbon monoksittir. Karbondioksit gazı gibi yine insan aktiviteleri sonucu doğaya salınmaktadır. Kürsel ısınmaya neden olan gazlar arasında olmasının yanında dünyada aşırı bir çevre kirliğine neden olan gazlardır ve insan sağlığı için oldukça zararlıdır. Yine fosil yakıtların tüketimine bağlı olarak karbon monoksit oranı artmaktadır.
Bu gün kullanmış olduğumuz parfümler başta olmak üzere “sprey” mantığı ile çalışan tüm kimyasal maddelerin sıkıştırılması kullanılan gazlar Halokarbon gazları olarak adlandırılmaktadır. İlk olarak kullanmış olduğumuz küçük bir parfümün ne zararı olabilir gibi düşünebilmekteyiz. Ancak bu gazlar ozon tabakasının incelmesine ve giderek yırtılma tabiri ile hasar görmesine neden olmaktadır. Güneşten gelen ultraviyole ışınlarının tutulmasında birinci derecede önemli olan ozon tabakası zarar görmesi durumunda sera etkisine de neden olarak küresel ısınmanın etkilerinin gözlemlenmesine ve dolayısıyla küresel ısınmanın gerçekleşmesine neden olmaktadır.
Daha çok tarımsal faaliyetler sonucu küresel ısınmanın etkileri gördüğü sera etkisi yaratan gazlardandır. Tarımsal gübreler veya ilaçlamalar neticesinde doğaya salınan diazotoksit gazı atmosferdeki sera etkisi yaratan gazların artışına neden olmaktadır. Son yıllarda başta olmak üzere 17. Yüzyıldan bu yana atmosferdeki diazotoksit gazının %17 – %18 civarında arttığı gözlemlenmiştir. Tahmin edebileceğiniz bu tarihler yine sanayi devrimine denk gelen tarihlerdir.
Bir diğer sera etkisi yaratan gaz metan gazıdır. Son iki asırdan bu yana metan gazı artışı %151 olarak gözlemlenmiştir. Daha çok hayvansal atıkları veya çöplerin toprak altına gömülmesine bağlı olarak doğana tamamen çözünmeyerek salınım yapan gazlardandır. Küresel ısınmanın etkileri azaltılması adına metan gazı konusunda gerekli çalışmaların yapılması oldukça önemli bir yere sahiptir.
Uzmanlar dahi dünyamızın yaşını halen tam olarak tespit edebilmiş değillerdir. Buna rağmen küresel ısınma yıllardır dünyamızı tehdit etmektedir. Küresel ısınmanın etkileri özellikle son yallarda kendini daha fazla hissettirmeye başlamıştır. İnsanlar başta olmak üzere dünya üzerinde yaşayan tüm canlıları tehdit eder duruma gelmiştir. Üzerinde yaşayan canlılar için hayati derecede önemli olan küresel ısınmanın etkileri konusunun daha iyi anlaşılabilir olması için öncelikle küresel ısınmanın nedenleri üzerinde durmak gerekmektedir.
Yapmış olduğumuz çalışmalarda her zaman belirttiğimiz bir konu vardır bu da; Küresel ısınmanın nedenleri tamamen insan kaynaklıdır. Dolaylı da olsa dolaysız da olsa küresel ısınmanın nedenleri insan aktiviteleri sonucu gerçekleşmektedir. Ulaşım, sanayi, endüstri, barınma ısınma hatta tarımsal üretim faaliyetlerimizde dahi küresel ısınmaya neden olabilecek birçok işlemimiz mevcuttur. Uluslar arası anlamda kabul görmüş küresel ısınmanın nedenleri genel olarak aşağıdaki gibidir.
Fosil Yakıtlar
Fosil yakıtlar genellikle kömür, doğalgaz ve petroldür. Bu yakıtların kullanımı her ne kadar zorunluluk gibi görünse de yenilenebilir enerji kaynakları sayesinde aslında bu kayıtlara hiçbir ihtiyacımız bulunmamaktadır. Yapılan araştırmalar sanayi devriminden bu yana fosil yatların kullanımına bağlı olarak sera etkisine neden olan gazların %165 oranında arttığı yönündedir. Ortalama 250 yıllık bir zaman dilimindeki bu artışın ise %35’lik kısmı ise son 25 yıl içerisinde gerçekleştiği tespit edilmiştir.
Küresel ısınmanın nedenleri hep birlikte oranlamaya tabi tutulduğunda fosil yakıtların kullanımı %70’lik bir orana sahip olmaktadır. Enerji üretimi başta olmak üzere diğer etkenler birlikte değerlendirildiğinde kömür kullanımı fosil yakıt kullanımının yarısını oluşturmaktadır. Bunun büyük bir kısmını ise termik santraller oluşturmaktadır.
Resmi kayıtlara göre dünya genelinde toplam 2.400 civarında termik santral bulunmaktadır. Bilindiği üzere dünya üzerinde toplam 208 adet ülke bulunmaktadır. Ancak 2.400 adet termik santralin 367’si ülkemizde yani Türkiye’de bulunmaktadır. Bu oran yaklaşık %15’e denk gelmektedir ki bu oldukça ciddi bir rakamdır. Bu nedenle Türkiye’de küresel ısınmanın etkileri daha detaylı araştırılarak bu konuda önlemlerin acilen alınması gerekmektedir.
Bu önlemlerin başında ise enerji tasarrufu ile yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelim gelmektedir. Son yıllarda bu alanda birçok gelişme yaşanmasına rağmen yenilenebilir enerji kaynakları konusunda ülkemiz hala ortalamanın altında kalmaktadır. Görüldüğü gibi küresel ısınma konusunda ise ortalamanın oldukça üstünde seyreden bir ülke konumundayız.
Özellikle endüstri ve sanayi sonrasında ise ulaşım ve ısınma amacıyla kullanılan doğalgaz ve petroller yine küresel ısınmaya neden olan etkenler arasında yer almaktadır. Bu gün arşı markete dahi araçlarımızda gittiğimizde bu araçların egzozundan salınan gazların sera etkisine neden olan gazlar arasında yer aldığını biliyor musunuz? Elbette ki birçok insan bunu bilerek hareket etmektedir. Ancak artık dünyamız giderek yaşlandı ve özellikle son 300 yıldır aşırı bir şekilde yıprandı bunun başlıca nedeni ise küresel ısınmadır.
Küresel ısınmanın nedenleri tek tek incelendiğinde hemen hemen tamamı alternatif şekilde ortadan kaldırılabilecektir. Bunun önemli alternatifi ise yenilenebilir enerji kaynaklarıdır. Geleceğimizde çocuklarımıza, torunlarımıza veya onların torunlarına bir nebze olsun yaşabilecek bir dünya bırakmak istiyorsak artık yenilenebilir enerji kaynakları hakkında daha ciddi bir şekilde düşünmemiz gerekmektedir.
Küresel ısınma nedenleri arasında oldukça önemli bir yere sahiptir. Son 10 – 15 yıl içerisinde tarımsal ilaçlama ve gübreleme oranı yaklaşık olarak %300 oranında artmıştır. Bu artışın temelinde ise para hırsı ve daha az emek yer almaktadır. Ancak bu gün daha çok ürün almak adına kullanmış olduğumuz tarımsal ilaçların veya gübrelerin dünyamızın da sonunu hazırladığını biliyor musunuz? Tarımda kullanılan ilaç ve gübrelerde bulunan CO2 gazı doğaya salındığı takdirde sera etkisi yaratan gazlar arasında yerini almaktadır. Bu da doğal olarak küresel ısınmaya neden olan etkenler arasında sayılmaktadır.
Bilindiği üzere ağaçlar doğadaki karbondioksit gazını alarak bize hediye olarak oksijen vermektedirler. Yukarıda sera etkisine neden olan gazlar başlığında belirttiğimiz gibi karbondioksit gazı da sera etkisine neden olan gazlar arasında yer almaktadır. Bu gazların büyük oranda ağaçlar aracılığı ile bertaraf edildiği düşünüldüğünde bu gün kesilen her bir ağacın veya yok edilen ormanların küresel ısınmanın nedenleri arasında yer aldığını bir kez daha hatırlatmak isteriz. Ayrıca ormanların yok edilmesi küresel ısınmanın etkilerini daha fazla hissetmemize neden olmaktadır.
Yukarıda yapmış olduğumuz açıklamalardan da anlaşılacağı üzere küresel ısınmanın nedenleri oldukça fazladır. Belirtmiş olduğumuz bu nedenlerin her geçen gün artarak devam etmesine bağlı olarak küresel ısınmanın etkileri insanlar üzerinde daha da hissedilebilir hale gelmektedir. Örneğin 2023 yılında kuraklık ve aşırı sıcaklara bağlı olarak dünya genelinde sadece küresel ısınmaya bağlı olarak yaklaşık 2500 insan ölmüştür. Yenilenebilir enerji kaynakları konusunda daha fazla bilinçlenmediği yani küresel ısınma nedenlerinin tamamen ortadan kaldırılmadığı sürece de bu olumsuz durumlar artarak devam edecektir.
Görüldüğü gibi küresel ısınmanın nedenleri tamamen insan odaklı olup başkaca bir etken bulunmamaktadır. Bir çeşit doğanın bizlerden intikamı olacak ki küresel ısınmanın etkileri de diğer canlılar ile birlikte en çok insanlar üzerinde görülmektedir. Sizler için hazırlamış olduğumuz küresel ısınmanın etkileri maddeler halinde genel olarak aşağıdaki gibidir.
Küresel ısınmanın nedenlerine bağlı olarak en bilindik küresel ısınmanın etkileri arasında buzulların erimesi gelmektedir. Buzulların erimesine bağlı olarak deniz seviyeleri de normal olarak erimektedir. Her ne kadar buzulların erimesine bağlı olarak ilk etapta dünyadaki suların artacağı düşünülse de olumlu hiçbir yönü bulunmamaktadır. Aksine buzulların erimesi sonucu dünyada bulunan su kaynakları daha da azalmaktadır.
Dünya asırlardır tam olarak çözülemeyen bir olağan üstü denge içerisindedir. Küresel ısınma ise yukarıda küresel ısınma nedir? Başlığında da belirttiğimiz gibi bir çeşit dünya dengesinin bozulması olarak nitelendirilmektedir. Doğal afetlerde artışların meydana gelmesi ise tamamen dünya dengesinin bozulmasına bağlı olarak gerçekleşmektedir. Sera etkisine neden olan gazlarda meydana gelen bir artış küresel ısınmaya neden olmakla beraber mevsim geçişlerin düzensiz olmasına da neden olmaktadır.
Örnek olarak açıklamak gerekirse kurak ve sıcak geçen her yaz ayından sonra kış aylarında sel, fırtına veya kasırga gibi doğal afetlerde eskiye nazaran bir artışın meydana geldiği gözlemlenmiştir. Bu durumlara diğer etkenler de neden olmasına rağmen temelinde küresel ısınma yatmaktadır.
Dünya genelinde meydana gelen ve genellikle buzulların erimesine bağlı olarak gerçekleşen su kaynakların olağanın dışında artması beraberinde su kaynaklarının da azalmasına neden olmaktadır. Daha çok buharlaşmaya bağlı olarak yağışların azaldığı ve dolayısıyla kuraklığın gerçekleşmeye başladığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle su kaynaklarının azalması küresel ısınmanın etkileri arasında yer almaktadır.
Yukarıda küresel ısınmanın nedenleri arasında göstermiş olduğumuz tarımsal faaliyetler ilk olarak tarım ürünlerinin arttırılması amacı ile yapılmış olsa da uzun vadede aksine bir şekilde tarım ürünlerinin azalmasına neden olan bir etkinliktir. Kullanılan gübre ve zirai ilaçlar sera etkisine neden olan gazların artışına neden olması nedeniyle tarımsal ürünlerin azalması küresel ısınmanın etkileri arasında sayılmaktadır.
Yukarıda belirtmiş olduğumuz küresel ısınmanın etkileri bu gün her insanın basit bir şekilde gözlemleyeceği şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bu etkilere bağlı olarak küresel ısınmanın etkilerini maddeler halinde sıralamak gerekirse;
Küresel ısınma nedir? Sera etkisine neden olan gazlar, küresel ısınma nedenleri ve küresel ısınma etkileri konularında bilgiler verdikten sonra bizler için hayati bir öneme sahip küresel ısınmayı önlemek için neler yapılabilir konularına değinerek yazımıza son verelim.
Daha önce küresel ısınma nedenleri altında da değindiğimiz gibi en önemli etken fosil yakıtların kullanımıdır. Fosil yakıtlar günümüzde büyük ölçüde enerji üretimi için kullanılmaktadır ve bunların başında da elektrik enerjisi gelmektedir. Hayatımızın birçok anını güneşin doğuşuna göre ayarlamaktayız. Oysa güneş milyarlarca yıldır bizlere sınırsız enerjisini sunmaktadır. Bunun yanında güneşin battığı zamanlarda rüzgar enerjisi veya suyun akışına bağlı olarak hidroelektrik enerjisi küresel ısınmanın etkilerini en aza indirmemiz için bize verilmiş büyük nimetler arasında yer almaktadır. Genel olarak bu tür enerjilere yenilenebilir enerji kaynakları denilmektedir. Bu yüzden küresel ısınmanın önlenebilmesi için neler yapılabilir? Sorusuna daha çok yenilenebilir enerji kaynakları doğrultusunda bir cevaplar vereceğiz.
Yenilenebilir enerji kaynakları ile üretilen enerjilerin küresel ısınmaya hiçbir etkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla küresel ısınmanın nedenleri ve küresel ısınmanın etkilerini tamamen ortadan kaldırmak için yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanmamız önem arz etmektedir. Peki bizim için bu kadar önemli bir yere sahip olan yenilenebilir enerji kaynakları nelerdir?
Özellikle son 15 yıl içerisinde güneş enerji panelleri sayesinde elektrik üretimi oldukça artmıştır. Ancak yine de küresel ısınmanın etkilerini tamamen ortadan kaldıracak derecede güneşten yararlandığımızı söylemek mümkün değildir. Böyle bir teknoloji var iken halen özellikle ülkemizde termik santraller kurulmaya devam etmektedir. Fosil yakıtların kullanımında 1. Sırada yer alan termik santrallerinde vazgeçerek güneş enerji panelleri vasıtasıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmemiz küresel ısınmanın nedenlerini büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır.
Günümüzde tam olarak doğa ile barışık şekilde hidroelektrik santralleri kurulduğunu söyleyemeyiz. Her kadar doğanın dengesini bozacak bir uygulama olsa da fosil yakıtların enerji için kullanımı ile kıyaslandığında hidroelektrik santralleri küresel ısınmayı önlemede etkin bir uygulamadır. Suyun akış gücüne bağlı olarak elektrik motorlarının harekete geçirilmesi sonucu enerji üretilen bir yenilenebilir enerji kaynakları arasındadır.
Küresel ısınmayı nasıl önleyebiliriz denildiğinde akıllara gelen bir başka yenilenebilir enerji kaynağı ise rüzgardır. Tıplı hidroelektrik santrallerinde olduğu gibi elektrik motorları rüzgar enerjisi sayesinde döndürülerek elektrik üretilmektedir. Bugün rüzgar ve güneş enerji panelleri daha çok tarımsal sulama faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Ancak bu teknolojilerin belirli yerlerde uygulanması ile tamamen fosil yakıt kullanımının önüne geçilmesi diğer bir ifade ile küresel ısınmanın nedenlerinin ortadan kaldırılması mümkündür.
Gelgit denizlerde ve okyanuslarda oluşan bir doğa olayıdır. Kütle çekimi sayesinde okyanusların ve denizlerin tabanına yerleştirilen elektrik motorlarının döndürülmesi şeklinde üretilen bir enerji kaynağıdır.
Günümüzde daha çok kaplıca olarak bilinen ve alternatif tıp alanında oldukça etkin olan jeotermal kaynaklar sayesinde de bir nebze olsa da küresel ısınmanın etkileri azaltılabilmektedir. Sıcak su nedeniyle oluşan buhar gücünden elde edilen elektrik enerjisi sayesinde jeotermal kaynaklar da yenilenebilir enerji kaynakları arasında yer almaktadır.
Birçok zaman ağaçların insan ciğerlerine benzetildi şeklinde resimlere rastlamışınızdır. Esasen bu mecazi bir şey olsa da sonuç itibariyle gerçekten de özellikle orman ağaçları küresel ısınmanın etkilerini ortadan kaldırmada oldukça önemlidir. Bu nedenle özellikle yerel yönetimlerin veya Tarım Orman Bakanlığının teşvikleri ile ağaçlandırma çalışmalarına yer verilmesi küresel ısınmanın nedenlerini büyük oranda azaltacaktır.
Yukarıda belirtmiş olduğumuz küresel ısınmanın nedenleri sadece bölgesel olarak ortaya çıkmamaktadır. Dolayısıyla küresel ısınmanın etkileri de uluslar arası şekilde gözlemlenmektedir. Bu nedenle küresel ısınma ile mücadelede uluslar arası çalışmalar yapılmalıdır. Daha çok fosil yakıt kullanımından vazgeçilerek yenilenebilir enerji kaynakları konusunda daha ciddi politikalar oluşturarak küresel ısınmanın etkileri büyük oranda ortadan kaldırılabilecek bir olgudur.
YORUMLAR (İLK YORUMU SİZ YAZIN)