Uzlaştırma CMK 253 (Ceza Muhakemesi Kanunu) maddesinde düzenlenmiş bir uygulamadır. Daha çok tarafların kovuşturma aşamasına geçilmeden soruşturma aşamasında uzlaşarak aralarındaki uyuşmazlığa son vermeleri amaçlanmaktadır. Uzlaştırma hükümleri çoğunlukla Cumhuriyet Savcılığı tarafından soruşturma aşamasında gerçekleşmektedir.
Ancak herhangi bir sebeple soruşturma aşamasında Uzlaşma hükümlerinin uygulanamaması nedeniyle; kovuşturma aşamasında da uzlaşma mümkündür. Kovuşturma aşamasında uzlaşma daha çok mahkemede uzlaşma olarak tabir edilmektedir.
Uzlaşma hükümlerinin uygulanabilmesi için yazımın ilerleyen bölümlerinde detaylandıracağımız üzere şüpheli veya sanığın üzerine atılı suçun şikâyete bağlı suçlardan olması veya uzlaşma kapsamındaki suçlardan olması gerekmektedir. Uzlaşma çoğu zaman sanığın lehine bir durum olsa da; tarafların uzlaşma konusunda anlaşmaya varmalarında mağdurun zararının karşılanması koşulu olması hallerinde suçtan zarar gören içinde önem arz etmektedir.
Her adliye bünyesinde uzlaşma dosyalarının tasnifi ve görevli uzlaştırmacılara dağıtımı gibi görevleri yerine getirmek amacıyla uzlaştırma büroları kurulmuştur. Uzlaştırma büroları kendilerine tevdi edilen soruşturma ve kovuşturma dosyaları üzerinde gerekli ön incelemeyi yapmaktadırlar. Her uzlaşma bürosunda yeteri kadar görevli Cumhuriyet Savcısı bulunmaktadır.
Ceza hukuku açısından uzlaşma nedir sorusuna bir cevap vermek gerekirse özetle; Şikâyete bağlı suçlarda ve özellikle uzlaşma kapsamındaki suçlarda şüpheli ve mağdurun ya da suçtan herhangi bir şekilde zarar görenin; konusunda uzman bir görevli tarafından anlaştırılmalarıdır.
Uzlaşma sanığın veya şüphelinin mağdura yönelik eyleminden dolayı özür dilemesi gibi gerçekleşebileceği gibi; mağdurun zararının tanzimi şeklinde de gerçekleşebilmektedir. Uzlaşma; herhangi bir talep olmaksızın da gerçekleşmesi mümkündür.
Kimler uzlaştırmacı olabilir sorunun yanıtı ilgili yönetmelikte verilmiştir. Bu yönetmeliğe gere; Genel ve özel şartları bulunmaktadır. Genel şartları arasında; Türk Vatandaşı olmak, kasten işlenmiş herhangi bir suçtan hakkında mahkûmiyet kararı bulunmamak gerekmektedir.
Ayrıca uzlaşma işlemlerinede görev alacak kişilerin hukuki açıdan tam ehliyet sahibi olmaları gereklidir. Kimler uzlaştırmacı olabilir sorusuna ayrıca bu konuda aranmakta olan özel şartlar belirtilerek bir cevap verilmesi mümkündür. Uzlaştırmacı olmanın şartları; Hukuk Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme – İktisat Fakültesi, ya da Siyasal Bilimler Fakültesi mezunu olmaları gerekmektedir. Ayrıca belirtilen bu fakültelerde; Ceza Hukuku, Ticaret Hukuku, Hukukun Temel Kavramları, İş Hukuku ve Borçlar Hukuku derslerinden en az ikisini almış olmaları başka bir şarttır.
Ayrıca yukarıda belirtilen şartlar haricinde otuz altı saat teorik ve on iki saat uygulamalı olarak verilen eğitimleri tamamlamak gerekmektedir.
Yukarıda belirtilen uzlaştırmacı olabilme şartlarını sağlayan kişiler ayrıca bir eğitimine tabi tutulmaktadırlar. Uzlaşma eğitiminin amacı; şüpheli ve mağdurun hukuk çerçevesinde adaletli bir şekilde uzlaştırmaları için yeterlilik kazanmaları amaçlanmaktadır.
Bu eğitimlerinde başta CMK uzlaşma hükümleri ve uzlaştırma yönetmeliği olmak üzere; Müzakere yöntemleri ve iletişim kurma gibi konularda eğitim verilmektedir. Eğitimi başarı ile tamamlayanlara “Ceza Muhakemesinde Uzlaştırmacı Eğitimi Katılım Belgesi” verilmektedir.
CMK uzlaşma hükümlerinin uygulanması için ayrıca “Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği” hazırlanmıştır. Uzlaşma konusunda uygulanacak tüm usul ve kurallar bu yönetmelikte düzenlenmiştir. Ayrıca yönetmelikte uzlaştırma bürosunda görevli personellerin ve diğer görevlilerin ve sorumlulukları belirtilmiştir.
Uzlaşma teklif formu; uzlaşma yönetmeliği dikkate alınarak tarafları bilgilendirme maksadıyla hazırlanmış forumlardır. Uzlaştırma teklif formunda Şüpheli veya mağdurun uzlaşma konusunda ki yasal hakları detaylı şekilde belirtilmiştir.
Yetkili tarafından hazırlanan teklif formu ilgililer tarafından dikkatlice okunarak uzlaşmayı kabul edip etmedikleri veya uzlaşma dosyasını inceleyip bu konuda karar vermek üzere süre talep etmesi yönünde şüpheli, mağdur ve yetkili tarafından imza altına alınmaktadır.
Soruşturma aşamasına uzlaşma şüpheli hakkında üzerine atılı uzlaşmaya tabi suçlardan dolayı iddianame düzenlenmesinden önce mümkündür. Cumhuriyet Savcılığınca yapılan soruşturma sırasında şüpheli ile mağdurun uzlaşması halinde; şüpheli hakkında “Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar” verilmektedir.
Mahkemede Uzlaşma, diğer bir tabiri ile kovuşturma aşamasında uzlaşma sık karşılaşılan bir durum değildir. Kural olarak CMK uzlaşma hükümleri uygulanmadan şüpheli hakkında iddianame düzenlenmesi mümkün değildir. Herhangi bir sebeple şüpheliye veya mağdura ulaşamama veya kovuşturma devam ederken meydana gelen yasa değişikliği ile suçun uzlaşma kapsamına alınması halinde mahkemede uzlaşma hükümlerinin uygulanması zorunluluğu doğmaktadır. Tarafların mahkemede uzlaşması halinde devam eden dava dosyası hakkında “düşme” kararı verilmektedir.
Uzlaşmaya tabi suçlar 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 253. Maddesinde belirtilmiştir. Takibi şikâyete bağlı suçlar genel olarak uzlaşmaya da tabidir. CMK 253 maddesinde belirtilen suçlar;
Her ne kadar soruşturma aşamasında veya kovuşturma aşamasında uzlaşma hükümlerinin uygulanması zorunlu ise de; Mağdur açısından da şüpheli veya sanık açısından da uzlaşmayı kabul etme gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır. Bu nedenle her iki taraf içinde uzlaşmayı kabul etmemek gibi bir hakları bulunmaktadır. Soruşturma aşamasında uzlaşmayı kabul etmemek şüpheli hakkında gereksi soruşturmasının yapılarak yeterli delillere ulaşılması halinde hakkında kamu davasının açılmasına neden olmaktadır.
Kovuşturma aşamasında ya da mahkeme aşamasında uzlaşmayı kabul etmemek ise; delillerin yeterli görülmesi halinde sanığın üzerine atılı suçlamadan dolayı hüküm giymesine neden olmaktadır.
Uzlaştırma dosyaları adli sicil kaydında bulunmamaktadır. Ancak mağdurun uzlaşmayı kabul etmemesi nedeniyle şüpheli hakkında kamu davası açılması ve akabinde yargılanarak bu suçtan dolayı hüküm giymesi halinde mahkemece verilen hapis veya para cezası adli sicil kaydına işlenmektedir.
YORUMLAR (İLK YORUMU SİZ YAZIN)